Moi drodzy! Nikt z nas żyjących nigdy nie przeżył jeszcze takiego Wielkiego Tygodnia, jaki przeżywamy w tym roku. Właściwie praktycznie zamarło nasze aktywne życie i funkcjonowanie. Coraz bardziej dają nam się we znaki ograniczenia, z którymi musimy się liczyć w obliczu zagrażającej całej ludzkości epidemii. Odczuwamy je również jako ludzie wierzący. Kto z nas wyobrażał sobie, że prawie przez miesiąc i to jeszcze w takim czasie jak Wielki Post i Święta Wielkanocne nie będziemy mogli przyjść do kościoła na Msze święte, wyspowiadać się na święta, wziąć udział w adoracji w ciemnicy i przy grobie, ucałować drzewo krzyża, poświęcić pokarmy na stół wielkanocny… To wszystko wydaje się takie trudne, nawet dla tych, którzy nie mają zwyczaju naprzykrzać się Panu Bogu i korzystają z kościoła tylko sporadycznie, właściwie raz w roku przyprowadzając dzieci z koszyczkiem na święconkę.

Trudno mi dziś w Wielki Czwartek stanąć przed pustym kościołem parafialnym i w tym naszym Wieczerniku głosić słowo Boże w roku poświęconym Eucharystii. Wciąż mam w pamięci słowa homilii wygłoszonej w naszym kościele dokładnie miesiąc temu 8 marca, kiedy mówiłem o obowiązku uczestnictwa w niedzielnej i świątecznej Eucharystii pod grzechem ciężkim. Minął zaledwie tydzień i trzeba było się zmierzyć z trudnym do przyjęcia rozporządzeniem władz państwowych o ograniczeniu liczby uczestników Mszy świętej do 50, a potem tylko do 5. Wielu naszych parafian podczas przypadkowych spotkać choćby na ulicy, w banku, na poczcie, czy w innym urzędzie mi o tym przypomniało. To też jakiś znak czasu w kontekście roku kościelnego, w którym mamy na nowo odkryć wartość i znaczenie Eucharystii do której dostęp do tego momentu był tak łatwy. A dziś wiemy, że szereg wprowadzonych ograniczeń i dekretów uniemożliwia nam bliskość Jezusa Eucharystycznego. Wielu po prostu za Nim tęskni. Codziennie przychodzili do kościoła przyjmując Komunię świętą. Karmili się Ciałem Chrystusa nie wyobrażając sobie dnia bez Komunii, a tym bardziej niedzieli bez Eucharystii. Dlatego w taki dzień jak Wielki Czwartek wracam myślami do Ostatniej Wieczerzy naszego Pana, który w obliczu zdrady i czekającej Go śmierci nie zostawił Apostołów samych. Dał im wtedy pokarm, który nie przemija. I od dwóch tysięcy lat karmimy się tym pokarmem w naszych świątyniach, widząc w nim siłę na to życie doczesne i jednocześnie zadatek naszej nieśmiertelności.

W obliczu trwającej na świecie pandemii pozostaje nam w czasie tegorocznego Triduum Sacrum łączyć się duchowo z naszych ognisk rodzinnych z opustoszałymi wprawdzie świątyniami, ale z ciągle żywym Jezusem, który jest w nich obecny i czeka na nas, kiedy znów licznie do Niego przyjdziemy, aby z jeszcze większym zapałem korzystać ze skarbca Eucharystii.

Od niektórych z was otrzymywałem ostatnio wiadomości, że tęsknicie za Mszą świętą niedzielną w naszym kościółku, że te niedziele bez kościoła są takie bardzo smutne i nijakie. Dla nas kapłanów też są smutne bez waszej żywej obecności, mimo, iż frekwencja nas może nie przeraża, bo jesteśmy przyzwyczajeni do celebracji przy jednej czy dwóch osobach nawet nie będąc w stanie epidemii.

A może warto ten trudny czas odczytać jako pewne przesłanie, które Pan Bóg chce nam pozostawić. Z każdego takiego doświadczenia mamy wyciągnąć jakieś wnioski. Być może przyjdzie niedługo dzień, kiedy wszystko zacznie wracać do normalności, choć już nigdy nie będzie takie jak było. Zostanie pewna wyrwa, której z pamięci i życia nie da się usunąć. Ale jako chrześcijanie musimy myśleć po Bożemu. Widzieć w tym wszystkim Boży palec, który nam wskaże, którą drogą trzeba iść. Być może trzeba będzie więcej zatroszczyć się o swoją duszę. Dbamy przecież cały czas o swoje ciało. Mimo zaostrzonych rygorów i zakazów próbujemy wychodzić na spacer, joging, żeby się choć trochę dotlenić. Współczuję tym, którzy mieszkają w blokach i przy tej pięknej wiosennej pogodzie czują się jak w więzieniu, choć nigdy w nim nie byli. Wielu miało już wykupione zagraniczne wycieczki i wczasy. Włochy, Hiszpania wydawały się rajem na ziemi. Ale niestety ludzkie możliwości i ograniczenia wzięły górę. W walce z chorobami i wirusami przegrywamy, i to przegrywamy z kretesem. Więc daje nam wszystkim Pan Bóg czas na refleksję, a może nawet na opamiętanie.

I w czasie tegorocznych świąt, innych niż zwykle, ale wciąż Świąt Zmartwychwstania Pańskiego, a więc zwycięstwa życia na śmiercią, nadziei nad rozpaczą, pozwólmy Chrystusowi zwyciężyć w naszym życiu. Zapragnijmy takiego z Nim spotkania, by nawet ci, dla których On nigdy nie był kimś ważnym, mogli też powiedzieć, że tęsknią za Chrystusem i Kościołem; że tego Chrystusa potrzebują, jak chorzy tlenu; że tylko On jeden może nam wszystkim pomóc.

I pozwólcie, że przywołam w tym miejscu słowa o. Cirillo Longo - włoskiego orionisty, zarażonego koronawirusem, który w przededniu swojej śmierci w klinice w Bergamo z radością wzniósł ręce ku niebu dodając otuchy obecnym przy nim medykom słowami: "Człowiek po to ma dwie ręce, żeby jedną pracować, a drugą przesuwać paciorki różańca". A w dzień swojej śmierci resztkiem sił wypowiedział ostanie słowa: "Módlcie się dużo. Nadchodzą trudne czasy. Módlcie się na różańcu… Widzimy się w niebie". Odszedł 19 marca w dzień św. Józefa, patrona kapłanów. Wymowne świadectwo. Wymowna śmierć. I wymowne przesłanie.

Aż trudno mi uwierzyć, że to uroczo położone na wzgórzu włoskie miasto Bergamo, które kilka miesięcy temu miałem okazję odwiedzić, dziś zamiast kojarzyć się z wrotami do pobliskiego Mediolanu, stało się wielkim cmentarzyskiem dla przegrywających walkę z nową chorobą współczesnej cywilizacji. I już nigdy nie będzie tym pięknym Bergamo, które przyciągało miliony turystów spragnionych słonecznej Italii. Ale słowa i śmierć bohaterskiego włoskiego kapłana niech pozostaną dla nas testamentem na ten Wielki Czwartek i najtrudniejsze Święta w naszym życiu: "Módlcie się dużo. Nadchodzą trudne czasy. Widzimy się w niebie". Amen.

Wraz z rozpoczęciem się Mszy Świętej Wieczerzy Pańskiej kończy się okres Wielkiego Postu i rozpoczynają się trzy święte dni Triduum Paschalnego. W sposób duchowy przenosimy się do Wieczernika, gdzie Chrystus razem z uczniami spożywa Ostatnią Wieczerzę. Dlatego w tej Mszy wspomina się trzy tajemnice zbawcze: ustanowienie Eucharystii, ustanowienie kapłaństwa oraz wskazanie przykazania miłości braterskiej.

Jest kilka miejsc w liturgii, które sprawiają, że ta Msza św. różni się nieco od pozostałych w roku. Na śpiew Chwała na wysokości Bogu dzwonią wszystkie dzwony i dzwonki oraz grają organy. Potem milkną aż do Wigilii Paschalnej. Lud śpiewa bez towarzyszenia organów, a liturgia zachęca do wyciszenia i skupienia. W miejsce dzwonków używa się drewnianych kołatek. Po homilii – w katedrze i w niektórych kościołach parafialnych – następuje obrzęd obmycia nóg. Ten ryt podkreśla pokorę i postawę bezinteresownej służby, jaką powinien charakteryzować się nie tylko ten, kto obmywa nogi bliźniemu, ale też wszyscy uczniowie Jezusa. Natomiast na zakończenie przenosi się Najświętszy Sakrament do miejsca adoracji, które nazywamy „Ciemnicą”. Ołtarz zostaje ogołocony z kwiatów, świec, krzyża i obrusów. Jest to znak Chrystusa opuszczonego i obnażonego oraz zapowiedź, że do Wigilii Paschalnej nie będzie Mszy świętej.

W tym roku zabraknie tych tradycyjnych elementów. Dzwony zabrzmią na rozpoczęcie liturgii. W kościołach nie będzie obmywania nóg, co nie oznacza, że jesteśmy zwolnieni z przykazania braterskiej miłości. Nie będzie także „Ciemnicy”, a Najświętszy Sakrament pozostanie nadal w tabernakulum. Tylko ołtarz zostanie ogołocony. Co robić, aby w domu przeżyć podniosły nastrój świat paschalnych? Z całą pewnością nic nie zastąpi nam uczestnictwa we Mszy św. w kościele parafialnym. Możemy duchowo uczestniczyć w tym, co kapłan jako pasterz parafii będzie celebrował tego wieczoru w świątyni. Jeżeli tylko jest to możliwe zaplanujmy tak wieczór, aby móc wysłuchać Mszy Wieczerzy Pańskiej transmitowanej przez radio, telewizję lub Internet. Ponadto odprawmy w gronie rodzinnym tzw. „godzinę świętą”, łącząc się ze Zbawicielem w godzinie Jego konania w Ogrojcu.

Przed nami najważniejsze dni w ciągu roku, dni męki, śmierci i zmartwychwstania Chrystusa – Triduum Sacrum. Niestety w tym roku ze względu na stan epidemii, ten czas będzie zupełnie inny i czeka nas świętowanie w gronie rodzinnym w naszych domach, które niech staną się domowymi kościołami. Wielu z nas będzie brakowało pięknej liturgii Triduum Paschalnego. 

Ta sytuacja jednak nie może nas duchowo uśpić i pozbawić możliwości rozważania męki, śmierci i zmartwychwstania Chrystusa. Włączajmy się zatem w modlitwę Kościoła w naszych domach poprzez transmisje telewizyjne, radiowe i internetowe, prowadzone często z rożnych świątyń. Niech naszą otuchą będą słowa św. Stanisława Papczyńskiego, założyciela Marianów, wypowiedziane w czasach zarazy, jaka ogarnęła Polskę w XVII stuleciu, że jeśli nie możesz pójść do kościoła, nie możesz pójść do kaplicy, wejdź w swoje serce. Tam znajdziesz Boga żywego, z którym możesz przebywać jak w Kościele.

Niech ta wyjątkowa, tegoroczna łączność duchowa z celebracjami w naszych kościołach przyniesie nam radość ze Zmartwychwstania, czyli zwycięstwa Chrystusa nad śmiercią i cierpieniem.

W swoim rozważaniu podczas przejmującego nabożeństwa na Placu św. Piotra w dn. 27 marca br. papież Franciszek wypowiedział znamienne słowa: „Początkiem wiary jest świadomość, że potrzebujemy zbawienia. Nie jesteśmy samowystarczalni, sami toniemy; potrzebujemy Pana jak starożytni żeglarze gwiazd. Zaprośmy Jezusa do łodzi naszego życia. Przekażmy Mu nasze lęki, aby On je pokonał. Podobnie jak uczniowie doświadczymy, że z Nim na pokładzie nie dojdzie do katastrofy”.

W celebracjach liturgicznych nadchodzących dni Kościół daje nam wyjątkową okazję do odpowiedzi na apel papieża Franciszka i do przejścia z Chrystusem od śmierci do życia, od ciemności do światła i od lęku do nadziei. Jednak w związku z wprowadzonymi dla naszego dobra ograniczeniami, tegoroczny Wielki Tydzień będzie pod wieloma względami wyjątkowy. Abyśmy więc mogli jak najgłębiej przeżyć razem te nadchodzące dni, w nawiązaniu do dekretów Kongregacji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów z dn. 19 oraz 25 marca br., wprowadzam następujące zarządzenia:

1. Wzywam wiernych świeckich do pozostania w domach i do uczestnictwa w celebracjach Wielkiego Tygodnia za pośrednictwem mediów, a także do podjęcia w tych dniach szczególnie intensywnej modlitwy rodzinnej. Pomoże w tym specjalny rytuał rodzinny, który zostanie przygotowany przez diecezję i udostępniony w mediach elektronicznych.

2.W obecnej sytuacji w parafiach nie ma możliwości przystąpienia do sakramentu pokuty i pojednania w zwyczajnej formie. Proszę więc wszystkich duszpasterzy o przypomnienie wiernym roli żalu doskonałego połączonego ze szczerą wolą wyspowiadania się, gdy to już będzie możliwe. Tych, którzy pragną skorzystać z posługi sakramentalnej, proszę o telefoniczny kontakt z duszpasterzami. Jest ona nadal możliwa indywidualnie w kościołach i przy zachowaniu wszelkich środków ostrożności (por. Dekret Biskupa Tarnowskiego w związku ze stanem epidemii w Polsce, 24.03.2020)

3. Proszę wszystkich wiernych, aby w Wielką Środę wieczorem w swoich domach przeżyli rodzinne nabożeństwo pojednania, w oparciu o przygotowany rytuał. W kontekście utrudnionego dostępu do sakramentu pokuty i pojednania, ta wspólna modlitwa pokutna, może być ważnym wydarzeniem na drodze wielkopostnego nawrócenia i przygotowaniem do świętowania męki, śmierci i zmartwychwstania Chrystusa.

4. Przypominam, że okres w którym należy przyjąć Chrystusa w Komunii św. – czego wymaga od nas trzecie przykazanie kościelne – obejmuje czas od Środy Popielcowej do Niedzieli Trójcy Świętej (czyli do 7 czerwca br.).

NIEDZIELA PALMOWA

5. W Niedzielę Palmową należy pominąć procesję z palmami oraz ich poświęcenie i – za wyjątkiem kościoła katedralnego – zastosować trzecią formę przewidzianą przez Mszał Rzymski, odczytując w ramach wstępu antyfonę na wejście w całości, a następnie odmawiając akt pokuty. W liturgii słowa należy wybrać dłuższą wersję opisu Męki Pańskiej.

6. Zachęcam wiernych do własnoręcznego przygotowania palm w domach w gronie rodzinnym, co może być okazją do wspólnej modlitwy i katechezy.

MSZA KRZYŻMA

7. Ponieważ Msza Krzyżma św. nie służy wyłącznie poświęceniu olejów, ale podkreśla jedność ludu Bożego ze swoim biskupem, dlatego w tym roku zostaje ona przeniesiona na inny termin, a jej data zostanie ustalona po ustaniu epidemii. Należy nadal korzystać z Krzyżma świętego i oleju chorych pobłogosławionych przed rokiem.

TRIDUUM PASCHALNE – ZARZĄDZENIA OGÓLNE

8. Poszczególne celebracje Triduum Paschalnego mogą być sprawowane jedynie w katedrze, kościołach parafialnych oraz w klasztorach i wspólnotach zakonnych. Tracą zatem swoją ważność wszelkie dotychczasowe przywileje dotyczące możliwości wielokrotnego odprawiania liturgii Triduum Paschalnego w danym kościele lub w kaplicach dojazdowych. Gorąco zachęcam do celebrowania jej w tych samych godzinach, co w katedrze. Będzie to wyjątkowy znak naszej jedności w tym niespokojnym czasie.

9. Wszystkie obrzędy należy odprawić bez udziału ludu, a jedynie z osobami życia konsekrowanego oraz ograniczoną do minimum asystą (wyłącznie spośród osób pełnoletnich), dbając o „szlachetną prostotę” celebracji. Tam gdzie jest większa liczba kapłanów lub osób życia konsekrowanego, nie należy dopuszczać dodatkowych usługujących, a jedynie podzielić między siebie przewidziane czynności liturgiczne.

10. W celebracjach transmitowanych należy wygłosić homilię, zaś w ramach obrzędu Komunii św. ułatwić wiernym przyjęcie komunii duchowej (czyli odmówić wybraną modlitwę komunii duchowej). W pozostałych celebracjach, z racji tego iż dokonają się bez udziału ludu, można opuścić homilię, a w jej miejsce zachować dłuższą chwilę milczenia.

11. Zachęcam duchownych, aby w tych dniach wspólnotowo celebrowali Liturgię Godzin, zaś wiernych świeckich do włączenia się w nią za pośrednictwem radia RDN Małopolska i RDN Nowy Sącz.

12. Przypominam, że Kościół w tych dniach udziela Komunii św. wyłącznie podczas celebracji liturgicznych oraz osobom umierającym. Dlatego zapraszam wszystkich pozostających w domach do komunii duchowej. W ten sposób jeszcze mocniej uświadomimy sobie, że Chrystus obecny w Najświętszym Sakramencie jest dla nas wyjątkowym i niezasłużonym darem.

13. Należy zrezygnować z urządzania „ciemnicy” i „grobu pańskiego” oraz wystawiania krzyża do adoracji. Można ewentualnie przygotować jedynie symboliczną dekorację. W związku z tym powstrzymujemy się od organizowania czuwań w kościele.

WIELKI CZWARTEK

14. W tym roku zwyczaj uruchamiania dzwonów podczas Chwała należy przenieść na rozpoczęcie liturgii Mszy Wieczerzy Pańskiej i dzwonić nimi przez dłuższą chwilę.

15. Na zakończenie Mszy św. Wieczerzy Pańskiej pomija się procesję z Najświętszym Sakramentem, który po Komunii św. od razu umieszcza się w tabernakulum. Po końcowym błogosławieństwie należy obnażyć ołtarz.

16.Wiernych świeckich zachęcam, by zamiast zwyczajowego nawiedzenia „ciemnicy”, odprawili w gronie rodzinnym tzw. „godzinę świętą”, łącząc się ze Zbawicielem w godzinie Jego konania w Ogrojcu.

WIELKI PIĄTEK

17. Na rozpoczęcie Liturgii na cześć Męki Pańskiej niech nie zabraknie gestu prostracji wszystkich kapłanów, a nawet usługujących. Będzie to szczególna okazja do przebłagania Boga za nasze grzechy i modlitwy o zahamowanie epidemii.

18.Do modlitwy powszechnej należy dołączyć dodatkowe wezwanie za dotkniętych epidemią, zaś podczas adoracji krzyża odśpiewać suplikacje.19.

19. Proszę wszystkich wiernych, aby w Wielki Piątek wyeksponowali w swoich domach wizerunek Chrystusa ukrzyżowanego. Ponieważ tego dnia można zyskać odpust zupełny za adorację krzyża, zachęcam do odprawienia w domu drogi krzyżowej i modlitwy osobistej, która pozwoli przyjąć owoce Męki Pańskiej.

WIELKA SOBOTA

20. Należy pominąć tradycyjny obrzęd błogosławienia pokarmów i wody święconej w kościołach, kaplicach i innych miejscach. Nie rezygnujmy jednak z przygotowania tradycyjnych pokarmów na stół wielkanocny i dokonajmy obrzędu ich błogosławieństwa przed śniadaniem wielkanocnym.

21. W Wielką Sobotę trwajmy w naszych domach w wyciszeniu i skupieniu jednocząc się przez modlitwę z Chrystusem pogrzebanym i udającym się do otchłani, aby wyzwolić swoje dzieci z niewoli grzechu i śmierci.

WIGILIA PASCHALNA

22. Podobnie jak w Wielki Czwartek, tak również na rozpoczęcie Wigilii Paschalnej, należy uruchomić na dłużą chwilę dzwony kościelne (zamiast w czasie Chwała).

23. Wszystkie obrzędy Wigilii Paschalnej winny być sprawowane w prezbiterium kościoła. W czasie liturgii światła nie przygotowuje się ogniska, a jedynie poświęca zapalony znicz. Po przygotowaniu paschału przechodzi się do Orędzia Paschalnego, pomijając przy tym procesję. W liturgii słowa należy odczytać wszystkie czytania. W liturgii chrzcielnej nie błogosławi się ani źródła chrzcielnego, ani wody świeconej, a tylko odmawia odnowienie przyrzeczeń chrzcielnych.

24. Ponieważ w tym roku nie ma możliwości zorganizowania procesji rezurekcyjnej, dlatego na zakończenie Wigilii Paschalnej należy uruchomić dzwony przynajmniej na 15 minut i odprawić przygotowany specjalny obrzęd ogłoszenia zmartwychwstania Chrystusa. Będzie to dla nas znakiem, że pomimo trudnej sytuacji jesteśmy wezwani do wielkanocnej radości.

25.Wiernych świeckich, którzy będą uczestniczyli w celebracji Wigilii Paschalnej za pośrednictwem mediów, zachęcam, by na czas odnowienia przyrzeczeń chrzcielnych zapalili świece, wspominając, że właśnie przez ten sakrament Chrystus przeprowadził nas ze śmierci do nowego życia.

CHRZEST ŚWIĘTY

26.Chrzest dzieci można przenieść na Niedzielę Zesłania Ducha Świętego. Jeżeli jednak rodzice nie chcą zwlekać, powinien być on celebrowany poza Mszą św. z liturgią słowa (por. Rozdział II Obrzędów chrztu dzieci), nawet w dni powszednie. W zaistniałej sytuacji nie jest możliwe celebrowanie chrztu wielu dzieci równocześnie. Za każdym razem należy pobłogosławić świeżą wodę i starannie oczyścić chrzcielnicę.

Tarnów, 31 marca 2020 roku.

† Andrzej Jeż
BISKUP TARNOWSKI